Nunja


Zeg ass nni i di yeẓra Nunja, d Massin yarebbeb ɣar taddart n tanita ḥuma ad tet iẓar, ar mani yedwer manaya ɣar s d tanamit war izemmar ad t yejj. Ca yuɣi dt netta war yuci! Axmi nni ca n wesɣun yeqn idt ɣar s manis mma yekka ad dt id izzuɣar ɣar s am wejḍiḍ itwacarfen zeg wḍar ɣar ca n ufiru. Mermi mma yexs ad iḍu iri yedwer d ɣar tmurt.

Ussan ɛeddun d manaya yetmarni, asɣun izzuggar itades axminni i dt ɣar s ineddeh. Netta yeṭṭes war yessin min itemsaren. Umi yarẓem tiṭṭawin nnes yufa yiwyi dt yeɣẓar n tayri, yisi dt sennej i waman nnes itawyi dt mani war yessin.

Rexdenni yuca aked yexf nnes is iṣur di tracca i d as tendi Nunja, i ysemxumbren ussan nnes ar mani yedḥa iteddar s arrimet mebra guggu, mebra ur i d as tecqeḍ. Tuyer tudart nnes s iseɣwan n usitem jar weswingem d tirja.

Ibbuẓẓer Massin xef weɛrur ɣar ict n tmeddit, yessummet ifassen nnes, yegga fud x ufud, yesweḍ ɣar teḥnayin n tẓeqqa n wexxam. Refnar yareqq aked uɣezdis nnes, tudrus tfawt nnes. Manaya yeswizza atarras ḥuma ad iswingem. Ssentan ixarriṣen weṭṭan d ɣar twengint nnes:

Yemsagar Massin d Usekkur aked Nunja d yedji s n Dadda tsen mani temsagaren yebriden zzat i temzida n Dhar. Munen i webrid yeccuren s imeḥḍaren gguren ɣar uɣerbaz, tarjijin s tesmeḍ n tuffut i di tawi usemmiḍ i d yaregben zeg idurar yessun s wedfer. Gguren nitni sḥissifen i wrekkuḍ i ɣ ad ccen ass a, minzi ad ɣaren tangujin (calcul).

Tenna s i Massin yedji s n Dadda s:

«Ma yeqqim ac a Massin ca n Tangujin i neɣra iḍnat niɣ rid amenni? Necc walu, yugi ad aydef di twengint, mermi mma nniɣ aqa ṣafi isiɣ dt, iri iweddar ayi!».

Yarra xaf s Massin:

«Yudrus min kessiɣ di twengint, u d aṭṭas xaf neɣ manaya, mecḥar i ɣ ad nisi d tisumaḍ n tangujin d yizran s yini n taɛrabt d yinni n tafransist d… di twengint nneɣ tameẓyant!? U yak neccin nennum aked urekkuḍ, rebda zduffuren day neɣ am yeɣyar, mɣar smutteg (se préparer) ixf nnem i wrekkuḍ a yedji s n Dadda ynu!?».

Tenna s i Weskkur:

«I cek a Yasekkur tesmutged ixf nnec niɣ?.

Iḍṣa uca yenna s:

«Smutgeɣ niɣ rid amenni, xminni yessenta urekkuḍ tettuɣ marra».

Yesseqsa Massin Nunja:

«I cem a Nunja tesmutged ca niɣ?».
Texẓar d day s uca tenna s:

«Nec walu, a wma ynu! War day s ssekkeɣ qaɛ! War day i itidef ɣar wadji waxxa kid s ɣ ad creɣ ass marra nec qqareɣ day s!».

Yenna s Massin:

«Iwa ɣ ad smutteg i wrekkuḍ! Ta raja ad ẓareɣ ifassen nnem!».

Tarẓem ifassen nnes, tesseccen as ten, uca yenna s:

«Wayyaw mana tifassin a i di ɣ ad ṣurent tiyyita n ukeccud n uzemmur! Sweḍ, nec ya yfaxxen ɣar i ufren s tiyyita! U tessned min d asen teggeɣ? Tamseɣ asen ticcart ḥuma war d ayi teqsent tiyyita mamec mma ggint! Ta xẓar mamec ufren!».

Teṭṭef ijj n ufus, tessekk xaf s tiḍewḍin nnes tirqqaɣin, uca tenna s:

«A wah, d tidett, tegḍar tirmect n ufus nnec, ad as tinid d aẓru, ura d necc zi ssa d tsawent ad asen amseɣ ticcart ḥuma war d ayi iteqqes urekkuḍ!».

Yeks as Massin awar zeg wqemmum ḥuma ad as yini:

«Cem tezzidjized ayi xminni i day m tṣurent teyyita, tesɣuyyud, tetrud imeṭṭawen!».

Tessiwer d yedji s n Dadda s, tesseqsa dt id:

«I necc a mmi s n Dadda ynu war d ak zedjizegh ca!»

Iḍṣa uca yarra xaf s s umelleɣ:

«Uhu a yedji s n dadda ynu iɛizzen! Tbarriheɣ xminni cem yeccat umsermad!».

«Waxxa day k a Massin waxxa, ammu i teggen midden i yessi s n daddat nsen!».

«Tmelliɣeɣ akid m waha, ura d cem tezzidjized ayi, teyyita nni day m itṣuran axminni i d ayi tṣurant!».

Udfen ɣar uɣerbaz, tessenta tangujin, yessenta kid s urekkuḍ d uqucceḥ n tesmeḍ. Nkarent tiɣuyya, wḍan d imeṭṭawen s uneẓbar n tiqqest n ukeccuḍ. Itwara Massin Nunja d yedji s n dadda s trunt imeṭṭawen, yenna deg ur nnes “Kennint a yesma tetrunt imeṭṭawen, neccin ntarra ɣar wur mebra ma ad wḍan imeṭṭawen!».

Idwer ɣar waduf n uɣerbaz marra d iẓẓifen iɣuyyan d imeṭṭawen axminni din yemsar ca wnuri.

Texẓar Nunja ɣar Massin s yijj n wudem ixeyyeq, imeṭṭawen tehnunnuyen as d zi tmuɣri izewɣen, teggum (incapable) ad tisi ifassen nnes i yaredzen ḥuma ad zzay sen ten tesfeḍ, axmi i d as d tenna s rexeẓrat nnes “kkar nɛar xaf i”. Maca netta iggum ad innuḥmez zeg wraq nnes, iggum ad inɛar xef ixf nnes, netta d ameẓyan war ɣar s bu tizemmar. Iswingem uca yenna deg ur nnes “ar ɣ ad mɣareɣ uca ad as ssecneɣ i wemsermad mmi s n weydi bu wur n weẓru, imara war arẓigh i yemma s akemmir, mara war dt jjiɣ ad dt taɣ tyarzawt!».

Yuca aked cyaḍ n rgaz yury as d aked tinzar ar ami yenseḍ, arrint as d tiɣemmar n wexxam. Yuza dt yiḍeṣ, iqqim yarezzu xafs s teftitc war dt yufi. Mammec yegga yiḍes a i d as d ɣas yasen netta aqqa dt rebda itxarriṣ di Nunja, tzedɣ as tesmaqqatc nnes jar tiṭṭawin nnes, tugi ad as xaf s taggʷaj, iḍfar aswingem nnes:

Tuɣa yeqqar xaf sen umsermad n tefransist ict n tenfust zeg wdellis n uɣerbaz. Inermaden ḍḍaffaren akids s tiṭṭawin d tɣuri deg ur nsen. Isbedd tɣuri nnes, yekkar ibedd, yuss d ɣar Nunja i tuɣa isqarqicen tireɣwin n ifassen nnes s iɣaniben iniyyen (coloriés). Rami i ɣars yiweḍ ibedd aked uɣezdis nnes, iṭṭf as fus nni s yijj n ufus, yarẓem as dt s wenneḍnit, yexẓar day s uca yenna s s taɛrabt:

«Ac had cci lli dertih f yeddek a leḥmara?».

Tarra xaf s nettat s tmaziɣt u tifras n tigwdi umant id xaf s:

«Walu!».

«Gaɛ had cci ka tquli walu, nti baqi sɣira ɛla had cci, yalleh zewli ɛliya had cci fisseɛ, mesḥih b lebzaq, lma walu ɛendna felmedrasa!».

Xẓaren ɣar s marra inermaden; ca iteḍṣa xaf s, ca yessiwer xaf s. Izewɣ as wudem i xef twarecment tifras n uburren. Isweḍ ɣar s Massin s yijj n wudem ixeyyeq, tesweḍ d ɣar s ura d nettat, msagarent tiṭṭawin, sfarnen i waya-wya waxxa ifadden nsen tarjijin s tigwdi.

Ɛdun wussann usind inniḍni, yeɛdu uyur yuss d wenneḍnit, ar ami d ijj n wass, usin d marra inermaden, munen d ɣar uɣerbaz, teqqim ḥa Nunja war d tusi. Yeqqim uraq nnes yura (vide).

Yessenta umsermad itraɣa d xef inermaden ijj awarni wenneḍnit ḥuma ad izemmem tuggra (absence), ar ami i d yiweḍ ɣar wasaɣ (prénom) n Nunja, iqqim  itraɣa xaf s aṭṭas n twaratin:

«S. Nunja… S. Nunja..».

Tessiwer d ict n tmedduketc n Nunja, tenna s i wmsermad:

«War d tusu ca ass a».

Yesseqsa t netta:

«Min tet yuɣin, ma tuḍen niɣ?».
Tarra xaf s:

«Uhu war tuḍin ca, maca temmutti aked imawlan nnes ɣar temdint n Ṭanja ḥuma ad zedɣen din i rebda».

Ammu i yiweḍ Massin, rebda iturja, iswingim, idwer am ijj n wejḍiḍ itɣenjen i Nunja zi awarni wuzran n texxant, itfarfar zi ssa ɣar da yarezzu xef tirelli, yarezzu ad tet yades, nettat tennuḍ as maca war d as d tarri taynit, tenneḍ as am tnewwact n tmannaḍt taẓrawit, marra yinni i t yeẓrin arezzun tet i yixf nsen, ssitimen tet i taddart nsen.

Iswingem, yessenta yessawar aked ixf nnes “Ixeṣ ayi ad ggeɣ ca, min zemmareɣ ad ggeɣ? Ad kid s ssiwreɣ! i ymezdaɣ i d aneɣ yessnen marra min xafi ɣ ad yinin? I nettat zɛma ad texs ad kid i tessiwer? Niɣ ad texs ad kid s  msagareɣ deg wdcir nneɣ? Uhu manaya war dt teggeɣ ca u ɛemmars ad ay s txarreṣ! Uhu manaya war d ayi itsellik ca, ad xẓareɣ di ca n wallal (moyen) nniḍen i ɣ ad sqedceɣ (utiliser) ḥuma ad ffɣeɣ ɣar ca n unelkim (conséquence, résultat)”.

Yeqqim ijj n wakud yudrus itxarriṣ armi yufa tnurẓimt i manaya, uca yenna i yixf nnes: “Ufiɣ tet! ad as ariɣ ict n tebrat, uca ad as tet sqadeɣ! Maca, wi d as t ɣ ad yessiwḍen? D tamukrist temɣar! Ad arzuɣ xef ca n tḥenjirt d tameẓaynt niɣ ca n uḥenjir d ameẓyan ad as tet yawi! D ta d nettat! Manwen niɣ manten izemmaren ad ayi tegg asmagal (mission) a? Iswingem, uca yenna: “Ṣafi ufiɣ wi d as t ɣ ad yessiwḍen! D Maɣuc, netta d ameẓyan, maca d amedduker inu, itas as d i Nunja, dix, izemmar ad yadef ɣar taddart n tanita, arni xafs is netta war yessin ad iɣar taɛrabt hanet, aswir n tɣuri nnes yemẓi, suya war izemmar ad iɣar min day s di tebrat! Ayyaw… Ayyaw.. Azedjif inu yeggûr ad yedduqqeẓ s imxumbar d ixarriṣen! Adji ynu yeggûr ad yeffeɣ zeg wraq nnes! “Wa yarala yemma ticawin munent id, tinɛacin n midden, wayyaw llutent id”. D manaya i teqqar yemma xminni i d tmunan imunas.

Yeqs as reḥmu n unebdu immarenyen s tmessi n refnar i yareqqen deg wxxam i xef  d twazarreq tewwart d rekwazi, minzi war zemmaren ad ten jjen nnûreẓmen ad asen d adfen ifiɣaren d tɣarḍmiwin. Yarra s wudem nnes ɣar refnar, iṣṣuḍ xafs, iṣûr yexsi. Yessars azedjif xef tsunta. Iẓẓer iḍaren nnes. Tesɣumbar as d tadjest zi mkur aɣezdis. Issdurrey d useɣdi, uca yekka xaf s yiḍes.